Οι βυζαντινοί θησαυροί της Αθήνας: Ι. Ν. Σωτείρα Λυκοδήμου (Ρωσική Εκκλησία).

 Οι βυζαντινοί θησαυροί της Αθήνας: Ι. Ν. Σωτείρα Λυκοδήμου (Ρωσική Εκκλησία)

Του Πάνου Αυγουστή*

Στο κέντρο της Αθήνας, στην οδό Φιλελλήνων, ανάμεσα σε ψηλά σύγχρονα κτήρια δεσπόζει ο επιβλητικός ναός της Σωτείρας Λυκοδήμου, που είναι γνωστός και ως Άγιος Νικόδημος ή Ρωσική Εκκλησία. Είναι αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Αθήνας και ταυτόχρονα το επίκεντρο της ρωσικής κοινότητας στην πόλη.

Ο ναός κτίστηκε στις αρχές του 11ου αιώνα επάνω σε ρωμαϊκό λουτρό, το οποίο κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο είχε μετατραπεί σε βασιλική. Σημαντικές πληροφορίες για την ιστορία του αντλούμε από τα 21 χαράγματα στους τοίχους του, τα οποία μετέγραψε και δημοσίευσε ο αρχιμανδρίτης Αντωνίνος το 1874. Από αυτά διακρίνονται δύο, στη νοτιοδυτική γωνία, μάλιστα το ένα αναφέρεται στον θάνατο του πρωτοκτήτορος του ναού και δίνει τη χρονολογία 1031.

Ο ναός ήταν το καθολικό μονής και υπέστη σοβαρές ζημιές στο δυτικό τμήμα από οβίδα κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Ακρόπολης από τον Βενετό αρχιστράτηγο Μοροζίνι, το 1687. Το 1705 υπέστη νέες καταστροφές από σεισμό, ενώ το 1778 ο Τούρκος βοεβόδας Χατζή Χασεκή κατεδάφισε τον περίβολο της μονής, για να χρησιμοποιήσει το υλικό της για την οικοδόμηση του τείχους των Αθηνών. Μεγάλες καταστροφές υπέστη και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης από τουρκικούς κανονιοβολισμούς από την Ακρόπολη. Το 1847 ο ναός παραχωρήθηκε στη ρωσική παροικία για την εξυπηρέτηση των λατρευτικών της αναγκών και τότε ξεκίνησε εκτεταμένη ανακατασκευή του με δαπάνες των Ρώσων.

Αρχιτεκτονικά ανήκει στον λεγόμενο «ηπειρωτικό οκταγωνικό» τύπο, στον οποίο ο μεγάλος τρούλος στηρίζεται σε τέσσερα ζεύγη πεσσών. Ανατολικά υπάρχει τριμερές Ιερό Βήμα και δυτικά νάρθηκας. Η τοιχοποιία του είναι κτισμένη με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα και σε ορισμένα σημεία διακοσμείται με οδοντωτές ταινίες και ψευδοκουφικά κοσμήματα, που μιμούνται την πρώτη αραβική γραφή. Το ψηλό κωδωνοστάσιο στη βορειοδυτική γωνία, το οποίο μιμείται τη βυζαντινή τοιχοποιία του ναού, προστέθηκε από τους Ρώσους τον 19ο αιώνα. Το εσωτερικό του ναού διακοσμείται με αξιόλογες τοιχογραφίες, που έγιναν από τον Βαυαρό Λουδοβίκο Θείρσιο (1825-1909), καθηγητή στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, ο οποίος εισήγαγε στην Ελλάδα τη φυσιοκρατική ναζαρηνή σχολή, που απέχει από τις αρχές της βυζαντινής παράδοσης. Το κτιστό τέμπλο του ναού είναι βαρύ και ψηλό, και κατασκευάσθηκε επίσης από τους Ρώσους στη θέση του παλαιότερου βυζαντινού. Πηγή: religiousgreece.gr

*Ο Πάνος Αυγουστής είναι M.Sc βιβλιοθηκονόμος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

www.politikanet.eu