Κτίσματα στην αρχαία αγορά της Αθήνας: Βωμός των Δώδεκα Θεών.

 Κτίσματα στην αρχαία αγορά της Αθήνας: Βωμός των Δώδεκα Θεών.

Του Πάνου Αυγουστή*

Βωμός των Δώδεκα Θεών ονομάζεται αρχαίο ελληνικό μνημείο στην Αγορά της Αθήνας. Αναφέρεται από τον Παυσανία και τον Θουκυδίδη και αποτελούσε το αρχικό σημείο από το οποίο υπολογίζονταν οι αποστάσεις στην Αρχαία Αθήνα. Μικρό μόνο μέρος του βωμού είναι ορατό, ενώ το υπόλοιπο είναι κάτω από τις γραμμές του ΗΣΑΠ.

Μέρος του ναού είχε αποκαλυφθεί από εργασίες στην γραμμή του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου (ΗΣΑΠ) μεταξύ Ομονοίας και Μοναστηρακίου το 2010 - 2011. Το 2011 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αποφάσισε την προσωρινή κατάχωσή του.

Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι η κατασκευή του βωμού είχε ανατεθεί από τον επώνυμο άρχοντα της Αθήνας Πεισίστρατο το νεώτερο, γιο του Ιππία και εγγονό του Πεισίστρατου, η θητεία του οποίου υπολογίζεται ότι ήταν το 521 - 522 π.Χ.

Ο ναός αναγνωρίστηκε από επιγραφή στο βάθρο χάλκινου αγάλματος που βρέθηκε εκεί. Η επιγραφή έδειχνε ότι το άγαλμα είχε αφιερώσει ο Λέαγρος, Αθηναίος στρατηγός στους Δώδεκα Θεούς: «ΛΕΑΓΡΟΣ ΑΝΕΘΗΚΕΝ ΓΛΑΥΚΩΝΟΣ ΔΩΔΕΚΑ ΘΕΟΙΣΙΝ» («Ο Λέαγρος, γιος του Γλαύκωνα, αφιέρωσε στους Δώδεκα Θεούς» - εννοείται: «το άγαλμα αυτό»).

Υπολογίζεται πως ο χώρος ανακαλύφθηκε σε αρχαιολογικές έρευνες το 1891 κατά την κατασκευή του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου και το 1934 σε έρευνες που εκτέλεσε η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στο χώρο της Αρχαίας Αγοράς.

Το μέγεθος του ναού είναι 9,35 μ. επί 9,86 μ, στο κέντρο του οποίου υπήρχε ο βωμός.

Γεωγραφικό επίκεντρο

Ο βωμός έγινε το σημείο μηδέον από το οποίο μετρούνταν οι αποστάσεις στην Αθήνα. Ένα ορόσημο, περίπου του 400 π.Χ., βρέθηκε κοντά στη πύλη για την Ακρόπολη. Σε αυτό αναφέρεται:

Επιγραφή Βωμού των Δώδεκα Θεών

— «[ἡ πόλις] ἔστ[η]σ[έν με β]ροτ[οῖς] μνημεῖον ἀληθές [πᾶσιν] σημαίνε[ιν μέ]τ[ρον] ὁδοιπορίας· [ἔστιν γὰρ τ]ὸ μεταχσὺ θεῶμ πρὸς δώδεκα βωμόν [πέντ’ ἐπὶ?] τεσσαράκοντ’ ἐγ λιμένος στάδιοι.», http://epigraphy.packhum.org/text/4891

(Μετάφραση: Οι αρχές της πόλης με τοποθέτησαν, ένα αξιόπιστο μνημείο για να δείχνω σε όλους τους θνητούς τη μέτρηση της περιπλάνησης τους: η απόσταση από το βωμό των δώδεκα θεών από το λιμάνι ισούται με σαρανταπέντε στάδια.)

Ο ιστορικός του πέμπτου αιώνα π.Χ. Ηρόδοτος μας λέει πως η απόσταση από την Ηλιούπολη έως τη θάλασσα είναι ίδια με την απόσταση «από τον βωμό των δώδεκα θεών της Αθήνας στο ναό του Ολυμπίου Διός στη Πίζα (της Αιγύπτου.)»

Ικεσίες και καταφύγιο

Ο βωμός χρησιμοποιήθηκε επίσης ως χώρος ικεσιών και καταφυγίου. Το 519 π.Χ., όταν οι Πλαταιείς εισήλθαν στην Αθήνα αναζητώντας προστασία από τους Θηβαίους, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ενώ «οι Αθηναίοι εκτελούσαν θυσίες στους δώδεκα θεούς, αυτοί (οι Πλαταιείς) κάθισαν στο βωμό ως ικέτες και έθεσαν εαυτούς υπό προστασία.» Το 431 π.Χ., ως αποτέλεσμα των αιτιάσεων για υπεξαίρεση δημοσίων κονδυλίων που περιελάμβαναν τον Περικλή και το γλύπτη Φειδία, μερικοί από τους βοηθούς του Φειδία ικέτευσαν στον βωμό. Και, λίγο πριν από τη θανάτωση του στην Αθήνα (περίπου το 355 π.Χ.), ο Αθηναίος στρατηγός Καλλίστρατος χρησιμοποίησε το χώρο ως καταφύγιο. Πηγή: el.wikipedia.org

*Ο Πάνος Αυγουστής είναι M.Sc βιβλιοθηκονόμος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

www.politikanet.gr