Tα γλυπτά της Αθήνας: Μνημείο Πεσόντων Ιερού Λόχου – 1821 Sacred Band Memorial.

 Tα γλυπτά της Αθήνας: Μνημείο Πεσόντων Ιερού Λόχου – 1821 Sacred Band Memorial.

Του Πάνου Αυγουστή*

Τίτλος έργου: Μνημείο Ιερού Λόχου 1821

Θέση: Πεδίον του Άρεως

Έτος Κατασκευής: 1843

Υλικό Κατασκευής: Μάρμαρο

Καλλιτέχνης: Σταμάτης Κλεάνθης

Πρόκειται για το πρώτο μνημείο της νεότερης Αθήνας και είναι αφιερωμένο στη μνήμη των Δ. Σούτσου, Σπ. Δρακούλη και των άλλων νεκρών του Ιερού Λόχου που έπεσαν στο Δραγατσάνι. Τοποθετήθηκε το 1843 κατά παραγγελία του ποιητή Αλ. Σούτσου σε σχέδια του ιερολοχίτη αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη. Η αρχική του θέση ήταν στο Πανεπιστήμιο αλλά το 1885 μεταφέρθηκε στο Πεδίον του Άρεως. Ως προς τον τύπο το έργο ανήκει στο είδος της στήλης: υπερυψωμένος πεσσός σε ορθογώνια βαθμιδωτή βάση με ανάγλυφες διακοσμήσεις και επίστεψη ολόγλυφη περικεφαλαία. Στην πρόσοψη της στήλης είναι χαραγμένα τα λόγια: «ΣΟΥΤΣΟΣ ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ ΑΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΕΝ ΤΩ ΙΕΡΩ ΛΟΧΩ ΚΑΛΩΣ ΚΑΤΑ ΔΡΑΓΑΤΣΑΝΙΟΥ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΧΑΙΡΕΤΕ». Στην πίσω πλευρά της στήλης υπάρχει ανάγλυφη η νεκροκεφαλή του Ιερού Λόχου με δυο οστά χιαστί και από κάτω η επιγραφή: «ΤΩΙ ΙΕΡΩΙ ΛΟΧΩΙ ΚΑΙ ΤΟΙΣ ΕΚΑΤΟΝΤΑΡΧΟΙΣ ΔΗΜΗΤΡΙΩΙ ΣΟΥΤΣΩΙ ΤΩΙ ΒΥΖΑΝΤΙΩΙ ΚΑΙ ΣΠΥΡΙΔΩΝΙ ΔΡΑΚΟΥΛΗ ΤΩΙ ΙΘΑΚΗΣΙΩΙ ΓΕΝΝΑΙΩΣ ΕΝ ΔΡΑΓΑΤΣΑΝΙΩΙ ΤΗΣ ΔΑΚΙΑΣ ΥΠΕΡ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΓΩΝΙΣΑΜΕΝΟΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΟΥΤΣΟΣ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΕΚ ΤΩΝ ΙΔΙΩΝ ΑΝΕΘΗΚΕΝ ΟΠΩΣ Η ΠΑΤΡΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΦΙΛΑ ΜΕΝ ΟΣΤΑ ΘΑΛΠΗΙ ΚΑΛΟΝ Δ' ΗΡΩΙΟΝ ΤΟΙΣ ΕΛΛΗΣΙ ΕΠΙΔΕΙΚΝΥΗΙ Η μάχη εγένετο εν έτει αωκα΄ Ίδρυται δε το σήμα αωμγ΄». Η μαρμάρινη μαύρη και γκρι επένδυση (χαμηλός βωμός 0,48μ. x 1,00μ x 68,5μ) η οποία βρίσκεται στη βάση της στήλης τοποθετήθηκε αργότερα. Επάνω υπάρχει ανάγλυφο μπρούτζινο μετάλλιο με τη σπάθη του Ιερού λόχου και την επιγραφή: «Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ». Στη συνέχεια αναγράφεται: «Ο ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ ΤΟΥ 1942 ΕΙΣ ΤΟΝ ΙΕΡΟΝ ΛΟΧΟΝ ΤΟΥ 1821».

Δημιουργός του μνημείου ήταν ο Σταμάτης Κλεάνθης (1802-1862), ένας από τους επιφανέστερους Έλληνες αρχιτέκτονες του 19ου αιώνα, δημιουργός αρκετών χαρακτηριστικών κτιρίων της Αθήνας. Γεννήθηκε στο Βελβενδό Κοζάνης. Εντάχθηκε στον Ιερό Λόχο από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αλλά αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους στη μάχη του Δραγατσανίου. Δραπέτευσε και κατόπιν πήγε στο Βερολίνο όπου σπούδασε αρχιτεκτονική. Υπήρξε λάτρης των αναγεννησιακών μορφών, τις οποίες απέδιδε με καλαισθησία και λιτότητα. Το 1828 μαζί με τον συνάδελφό του Έντουαρντ Σάουμπερτ ήρθαν στην Ελλάδα όπου ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας τους ανέθεσε την ευθύνη για τον σχεδιασμό δημοσίων κτιρίων. Το 1833 εκπόνησαν το πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας, το οποίο όμως δεν τέθηκε τελικά σε εφαρμογή γιατί κρίθηκε ως πολυδάπανο. Τα έργα του Κλεάνθη έχουν ιδιαίτερη αρχιτεκτονική σημασία διότι αποτελούν τα πρώτα δείγματα νεοελληνικού μεσογειακού ρυθμού. Ήταν πολύ γνωστός στο εξωτερικό αφού ήταν ο πρώτος Έλληνας εκθέτης στην Έκθεση του «Κρύσταλ Πάλας» του Λονδίνου και στην οποία έλαβε το πρώτο χρυσό Βραβείο. Εκτός όμως των αρχιτεκτονικών του δραστηριοτήτων είχε επιδοθεί και σε επιχειρήσεις σχετικές με τη τέχνη του. Είχε εκμισθώσει τα λατομεία μαρμάρου της Τήνου, της Πάρου και τελικά της Πεντέλης, τα μάρμαρα εκ των οποίων χρησιμοποιούσε στις επενδύσεις των κτιρίων του. Για τα δείγματα αυτά των μαρμάρων είχε τιμηθεί στο Λονδίνο με το Α' Χρυσό Βραβείο. Πέθανε το 1862 στην Αθήνα από ατύχημα σε ένα λατομείο του.

Ο Ιερός Λόχος ήταν στρατιωτικό σώμα που ιδρύθηκε από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και συγκροτήθηκε από εθελοντές σπουδαστές των ελληνικών παροικιών της Μολδοβλαχίας και της Οδησσού, κυρίως. Ήταν η πρώτη οργανωμένη στρατιωτική μονάδα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και του ελληνικού στρατού γενικότερα. Ο Υψηλάντης πίστευε πως οι νεαροί αυτοί θα μπορούσαν να αποτελέσουν την ψυχή του στρατού του. Γι’ αυτό τους ονομάτισε από το κλασικό όνομα του Ιερού Λόχου των Θηβών. Ωστόσο, το σώμα αυτό αποδεκατίστηκε μετά από ήττα στο Δραγατσάνι (1821). Πηγή: athenssculptures.com

*Ο Πάνος Αυγουστής είναι M.Sc βιβλιοθηκονόμος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

www.politikanet.gr