Νίκος Κούρκουλος Αυτός ο αλύγιστος και ασυμβίβαστος «Αστραπόγιαννος» !

Νίκος Κούρκουλος

Αυτός ο αλύγιστος και ασυμβίβαστος «Αστραπόγιαννος» !

Γράφει ο  Πάνος Ν. Αβραμόπουλος

Υπάρχει μια κινηματογραφική σκηνή του ασπρόμαυρου, που θα μείνει για πάντα εγχαραγμένη εγκαυστικά στην καρδιά μας, για την ηθική της ένταση και τον δραματικό της χαρακτήρα και θα κατευοδώνει αισθητικά τους σινεφίλ για πάντα ! Το σκηνικό; Ένα τοπίο ηθικά σπαραγμένο, από την τραγωδία και τα ανελέητα κυνηγητά της ζωής και πρωταγωνιστής, μια αδρή αντρική φιγούρα που ποτίζει με ένα μπιτόνι βενζίνη τα λίγα έπιπλα του σπιτιού του, βάζει φωτιά και καθώς οι φλόγες αδηφάγα σκεπάζουν τα πάντα., αρχίζει να χορεύει ζεϊπέκικο, στους σκοπούς ενός  τραγουδιού που έκτοτε θα γίνει σταθμός, αλλά και σύμβολο λεβεντιάς και αντρισμού ! Ο πρωταγωνιστής είναι ο απαράμιλλος ζεν πρεμιέ του κινηματογράφου μας Νίκος Κούρκουλος («Άγγελος Κρεούζης»), το τραγούδι είναι το «βρέχει φωτιά στην στράτα» με την φωνή να ακούγεται από ένα πικάπ – θα εκτινάξει άλλωστε την καριέρα του τραγουδιστή στα ύψη - Στράτου Διονυσίου και η σκηνή είναι από την επική ταινία «Ορατότης Μηδέν»  (1970), σε σκηνοθεσία και σενάριο Νίκου Φώσκολου, μουσική Μίμη Πλέσσα και με την φροντίδα πάντα του μέγα Φιλοποίμην Φίνου, στα στούντιο της «Φίνος –Φιλμ». Είναι μια από τις μεγάλες ταινίες στην αλυσίδα της λαμπρής και πολυεδρικής αληθινά, κινηματογραφικής και θεατρικής καριέρας του Νίκου Κούρκουλου – στην οποία ακούγεται και η εμβληματική φράση του «όχι άλλο κάρβουνο» - που αποτυπώνουν με παραστατική ενάργεια,

τον όγκο ψυχής του σαν καλλιτέχνη, το υψηλό λυρικό του κύτταρο, το ανεκλάλητο δραματικό του πάθος και όλες τις άλλες ακόμα αρετές, που συνέθεταν την προικοδοτημένη και από τη φύση καλλιτεχνική του προσωπικότητα. Έχει άλλωστε προηγηθεί μέχρι τότε, μια αλυσίδα δραματικών πρωταγωνιστικών συμμετοχών του μεγάλου μας ζεν πρεμιέ, όπως οι : «Ο κατήφορος» (1961), «Οργή» (1962),  «Το ταξίδι» (1962), «Δίψα για ζωή» (1963), «Αμφιβολίες» (1964), «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο» (1964), «Λόλα» (1964) «Συντρίμμια της ζωής» (1964), «Αδίστακτοι» (1965), «Κατηγορώ τους ανθρώπους» (1965), «Κοινωνία, ώρα μηδέν (1966)» κ.α. που το έχουν καταξιώσει σαν το μεγάλο αστέρι του ελληνικού κινηματογράφου. Ταινίες που θαρρείς πως ήταν ραμμένες και κομμένες σκηνοθετικά, μόνο για τον μεγάλο μας ηθοποιό, αφού μόνο αυτός είχε την καλλιτεχνική ιδιοσυστασία, με το υψηλό δραματικό του νεύρο, να τις ντύσει και να αναδείξει το σενάριό τους, που ήταν πάντα ένα μεγάλο ηθικό κατηγορώ, στην υποκρισία και τις συμβάσεις της αστικής τάξης, αλλά και μια γροθιά στην κοινωνική εκμετάλλευση, στις δίσεκτες μεταπολεμικές μας δεκαετίες. Αλλά πέρα από την καλλιτεχνική τους διάσταση, οι έξοχες αυτές δραματικές ταινίες του ασπρόμαυρου, είχαν μια απόλυτη συμμετρία με την ηθική βιοτροπία στην ζωή, του μεγάλου μας πρωταγωνιστή. Έτσι ήταν και στην ζωή ο Νίκος Κούρκουλος. Λεβέντης, ασυμβίβαστος, αλύγιστος στις πιέσεις και τους ριπτασμούς της ζωής – ακόμα και όταν τον χτύπησε ο καρκίνος, κατάματα βγήκε να τον χτυπήσει με την γρανιτένια θέληση και ψυχική δύναμη ! – γλυκύς και ζεστός, ωραίος άνθρωπος ! Και έτσι τον θυμούμαι και εγώ με αγάπη και σεβασμό, μαθητής του 30-ου Λυκείου Κυψέλης και αργότερα φοιτητής Ε.Μ.Π., να κατεβαίνω με την «Virago» μου την οδό Κυψέλης, να τον χαιρετώ ευγενικά και με συστολή στο θέατρό του «Κάππα» - τέρμα οδού Κυψέλης - και να απαντάει με ανείπωτη γλυκύτητα. 

Άλλα πως μπήκε στο παλκοσένικο και στην μεγάλη οθόνη, ο μεγάλος μας ζεν πρεμιέ, που είχε γεννηθεί στις 5 Δεκεμβρίου του 1934 και μεγαλώσει στου Ζωγράφου, την αγαπημένη του για πάντα, μαζί με την Κυψέλη περιοχή ; Μια απλή σύμπτωση, θα τον εξωθήσει όπως ό ίδιος έλεγε, από το γήπεδο του Παναθηναϊκού στον οποίο ήταν ποδοσφαιριστής, στο αμφιθέατρο της δραματικής του Εθνικού και από κεί, θα ξεκινήσει με αστρικές ταχύτητες που δόνησαν την ελληνική κοινωνία, την εκτυφλωτική του καλλιτεχνική πορεία. Μπαίνει λοιπόν στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, όπου θα γνωρίσει και τον μεγάλο δάσκαλο της υποκριτικής μας τέχνης Μάνο Κατράκη, ο οποίος θα αποτελέσει τον ηθικό του μέντορα και προστάτη στην καλλιτεχνική του πορεία. Αποφοιτά το 1958 και θα κάνει τα πρώτα θεατρικά του βήματα στην παράσταση «Η κυρία με τις καμέλιες», με τον θίασο «Λαμπέτη – Χόρν» (1958-59). Και θα ακολουθήσουν οι παρακάτω θεατρικές συμμετοχές, που εδραιώνουν σιγά – σιγά την υποκριτική του παρουσία. Την περίοδο 1959-60, συμμετέχει στον θίασο Βεργή, με την παράσταση «Νίκη χωρίς φτερά» και το 1964 στις παραστάσεις : «Πύργος» του Φράντς Κάφκα και «Ιούλιος Καίσαρ» του Σαίξπηρ. Το 1967 μεταβαίνει στις ΗΠΑ, για την παράσταση «Ποτέ την Κυριακή», με την μεγάλη μας Μελίνα Μερκούρη και σε σκηνοθεσία του Ζυλ Ντασσέν,  μάλιστα για αυτή την συμμετοχή θα προταθεί στην Αμερική για το βραβείο «Tonny» και το 1971 παίζει στην παράσταση «Η δίκη» του Φράντς Κάφκα. Το 1972 είναι μια χρονιά σταθμός για τον κραταιό μας ηθοποιό, αφού συστήνει τον δικό του θίασο και θα συνεχίσει την θεατρική του πορεία, από το δικό του μετερίζι. Ανεβάζει έτσι την παράσταση «Τάνγκο» του Σλ. Μρόζεκ. Και το 1974 πραγματώνει το μεγάλο του όνειρο και δημιουργεί το δικό του θέατρο, όπου και στεγάζει τον θίασό του, το θέατρο «Κάππα». Το 1975 σηκώνει την παράσταση «Όπερα της πεντάρας» του Μπέρτολτ Μπρέχτ και το 1976 την παράσταση «Ο γλάρος» του Άντον Τσέχοφ.  Το 1982 την παράσταση «Οιδίποδας τύραννος» του Σοφοκλή και το 1983 την «Ανταπόκριση» του Ούγκο Μπέτι. Το 1986 την παράσταση «Ψηλά από την γέφυρα» του Άρθρουρ Μίλερ και το 1987 την «Στη φωλιά του κούκου» του Ντέιλ Βάσερμαν. Το 1988 ο Νίκος Κούρκουλος σκηνοθετεί και παίζει συνάμα στην παράσταση «Φτωχέ μου φονιά» του Πάβλετ Κόχουτ  και το 1992 θα πραγματοποιήσει την τελευταία του θεατρική του συμμετοχή στην παράσταση «Φιλοκτήτης» του Σοφοκλή στην Επίδαυρο. Στα 1993 θα έχει την ηθική τιμή να αναλάβει Πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου και το 1994, αναλαμβάνει καλλιτεχνικός του Διευθυντής. Από την έπαλξη της διοίκησης του Εθνικού μας Θεάτρου, ο εμπνευσμένος Νίκος Κούρκουλος, θα προβεί σε ρηξικέλευθες τομές, που θα αναγεννήσουν το ηθικό του κύρος και θα του προσδώσουν και πάλι την μεγάλη καλλιτεχνική του αίγλη. Ιδρύει την «Πειραματική Σκηνή» και το «Εργαστήρι Ηθοποιών» και θέτει παράλληλα σε διαρκή λειτουργία, την Παιδική σκηνή του Θεάτρου. Μια μεγάλη στιγμή επίσης επι διοίκησης Νίκου Κούρκουλου, για το Εθνικό μας Θέατρο, είναι το μνημειώδες μιούζικαλ – για πρώτη φορά αυτό το θεατρικό είδος από το Εθνικό – «Βίρα τις άγκυρες» των Β. Παπαθανασίου – Μιχάλη Ρέππα, που αφιερωματικά σηκώνει σε σκηνοθεσία Σταμάτη Φασουλή, στην ελληνική επιθεώρηση. 

Αλλά αντίστοιχης και ακόμα μεγαλύτερης με το σανίδι επιτυχία, σημείωσε η παρουσία του Νίκου Κούρκουλου στην μεγάλη μας οθόνη και ιδιαίτερα σε κοινωνικά δράματα, που αποτελούν σταθμό του ασπρόμαυρου κινηματογράφου μας και θεωρούνται στα διαμάντια τις κινηματογραφικής μας βιομηχανίας. Είναι μια αλυσίδα ταινιών στις οποίες,  η καταιγι-στική παρουσία του μεγάλου μας ζεν πρεμιέ, είναι καταλυτική, για να πλάσει το κοινωνικό πρότυπο του αλύγιστου που αντιστέκεται στα συμφέροντα και δεν εννοεί με τίποτα να συμβιβαστεί και να εκχωρήσει την προσωπική του αξιοπρέπεια και τιμή. Και στην  επική «Λόλα» αντίπερα στα τομάρια του υπόκοσμου και στον «Κατήφορο», αντίπερα στα συντη-ρητικά κοινωνικά ήθη της  εποχής και στο «Ορατότης μηδέν» κόντρα στο εφοπλιστικό κατε-στημένο, που μετατρέπει με τα σαπιοκάραβά του, το πικρό μεροκάματο των ναυτικών σε υγρούς τάφους – μάλιστα σημειώνουμε εδώ, ότι κατά τραγική ειρωνεία της ζωής, σε ένα τέτοιο ναυάγιο, είχε άδικα πνιγεί ο μεγάλος και σχεδόν συνομήλικός του, αδελφός του Νίκου Κούρκουλο, που είχε τελειώσει την Σχολή Εμποροπλοιάρχων !!! -  αλλά και στον «Ασ-τραπόγιαννο» και στο «Το Χώμα βάφτηκε κόκκινο» του αξεπέραστου Βασίλη Γεωργιάδη,  ενάντια στους τσιφλικάδες που ποδοπατούν τα δικαιώματα των κολίγων για ένα ξεροκόμ-ματο ψωμί, ο Νίκος Κούρκουλος, ανυψώνει την προσωπική του αντίσταση σε μεγάλες ηθικές σφαίρες και τελικά δικαιώνεται, στα μάτια μας, ως ανένδοτος κοινωνικός αγωνιστής. Αναφέρουμε μερικά από αυτά τα διαμάντια, πολλά εκ των οποίων με την κραταιά «Φίνος – Φίλμ». «Οργή», «Κατήφορος»,  «Ορατότης Μηδέν», «Το Χώμα Βάφτηκε Κόκκινο» κ.α. σημειώνοντας, ότι συμμετείχε ακόμα επιτυχώς και σε ξένες κινηματογραφικές παραγωγές. Έκγονη αυτής της σπουδαίας σε υποκριτική δεινότητα συμμετοχής του, ήταν και η βράβευση δυο φορές με το βραβείο Α΄ ανδρικού ρόλου, στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Βραβεύτηκε έτσι το 1965 για την ταινία «Οι αδίστακτοι», αλλά και το 1970, για τον επικό «Αστραπόγιαννο». Έσχατη κινηματογραφική παρουσία του μεγάλου μας ηθοποιού ήταν το 1982, στην ταινία το «Φράγμα».

Ο Νίκος Κούρκουλος στην προσωπική του ζωή, ευτύχησε να δημιουργήσει μια στέρεα οικογένεια με την Μελίτα Κουτσογιάννη – Κούρκουλου (βοηθό σκηνοθέτη), την γυναίκα της ζωής του, που λάτρεψε και αγάπησε όσο τίποτα άλλο και να αποκτήσει δυο εξαιρετικά παιδιά, την Μελίτα – έλαβε τιμητικά το όνομα της μητέρας της – που ασχολείται με την διαφήμιση και τις δημόσιες σχέσεις και τον γνωστό μας ηθοποιό Άλκη Κούρκουλο.  Και από την κόρη του Μελίτα με τον γάμο της, με τον Μενέλαο Κυριακόπουλο, θα αποκτήσει μια ακόμα λατρεμένη  γυναίκα στην ζωή του, την εγγονή του Αμαλία ! Πάραυτα το ο έρωτας 1986, θα του ξαναχτυπήσει για δεύτερη φορά την πόρτα και θα ξαναχτίσει μια δεύτερη οικογένεια με την Μαριάννα Λάτση – κόρη του μεγαλεφοπλιστή Γιάννη Λάτση, με την οποία θα αποκτήσει δυο ακόμα παιδιά, τον Φίλιππο και την Εριέττα. Με την Μελίτα, με την οποία θα εργαστούν και πολλά χρόνια μαζί και θα συνδημιουργήσουν το θέατρο «Κάππα», ο ωραίος του ελληνικού κινηματογράφου, γνωρίστηκε σε ένα πάρτι στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Ωστόσο ο κεραυνοβόλος έρωτάς τους, θα έλθει δυο χρόνιας αργότερα,  όταν η Μελίτα θα επισκεφθεί τον Νίκο στο καμαρίνι του θεάτρου ΡΕΞ, για να τον συγχαρεί για την ερμηνεία του, στην έξοχη παράσταση του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Η γειτονιά των αγγέλων», στην οποία συμπρωταγωνιστούσε με την μεγάλη Τζένη Καρέζη. Το 1966 και ενώ ο Νίκος Κούρκουλος συμμετέχει στα γυρίσματα της ταινίας «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο», αποφασίζει με την λατρεμένη του Μελίτα να παντρευτούν, με κουμπάρο τον σπουδαίο μας ηθοποιό και συγγραφέα Νότη Περγιάλη. Αλλά ανίκητος ο έρωτας θα χτυπήσει την καρδιά του μεγάλου μας πρωταγωνιστή και πάλι κεραυνοβόλα το 1984, όταν στην Επίδαυρο, θα δει κατά την διάρκεια μιας παράστασης την μεγαλοαστή Μαριάννα Λάτση, που ήταν παντρεμένη με τον Δήμαρχο Βουλιαγμένης Γρηγόρη Κασιδόκωστα και είχε αποκτήσει μαζί του έναν γιο τον Πάρη. Νίκος και Μαριάννα, θα πάρουν σύντομα διαζύγιο – τονίζοντας εμφατικά, ότι και με τον χωρισμό του, ο Νίκος Κούρκουλος, διατήρησε και με την πρώτη του γυναίκα Μελίτα, μια πολύ καλή ανθρώπινη σχέση- και θα οδηγηθούν, βαθιά ερωτευμένοι στα σκαλιά της εκκλησίας. Θα αποκτήσουν και δυο παιδιά , τον Φίλιππο και την Εριέττα και θα έχουν μια ευτυχισμένη ζωή. Ωστόσο αυτή την δεύτερη ευτυχία της ζωής του Νίκου Κούρκουλου, θα ζηλέψει η τραγικότητα της μοίρας του – είχε χάσει νεότατα τα δυο από τα τρία αδέλφια του, το ένα μάλιστα σε ναυάγιο  - γεμίζοντας τον με πόνο.  Το 2001 διαγνώσκεται ότι πάσχει από καρκίνο και ξεκινάει την μεγάλη του μάχη. Ωστόσο με το αλύγιστο φρόνημά του δεν κάμπτεται παλεύει, ενώ δίνει και μεγάλες μάχες για την ανασυγκρότηση του Εθνικού μας Θεάτρου, που τόσο αγαπάει. Στις 30 Ιανουαρίου του 2007, ο μεγάλος μας ζεν πρεμιέ, χάνει την μάχη με τη ζωή και οδεύει στην οδό των Αγγέλων, γιατί άγγελος, ήταν σε όλη του την ζωή, αυτός  ο γρανιτένιος ωραίος του κινηματογράφου μας.  Ο Θάνατος του μεταδίδεται σαν παλιρροϊκό κύμα και σκορπίζει άφατη θλίψη στον ελληνικό λαό, για την απώλεια του ινδάλματός του, που τόσο είχε αγαπήσει !

Σπουδαίο δραματικό τάλαντο, ηθικό νεύρο, ακόρεστη δίψα για ζωή, αλλά και ένας σπανίας ομορφιάς σωματότυπος – προικοδοσία της φύσης, ήταν τα στοιχεία που συνέθεταν την καλλιτεχνική ταυτότητα του αγαπημένου μας ωραίου του ελληνικού κινηματογράφου. Και όπως εκτυφλωτικά ωραίος ήταν στο σανίδι και την μεγάλη οθόνη ο Νίκος Κούρκουλος, έτσι ωραίος σαν άνθρωπος ήταν και στην κοινωνική του ζωή. Ζεστός, γλυκύς, αγγελικός ! Πόσο αξιολάτρευτος, ήταν αυτός ο ανυπόταχτος και αλύγιστος «Αστραπόγιαννος»; Για πάντα ζωντανός στην μνήμη και την καρδιά μας. 

Φιλμογραφία :

«Ο μπαρμπα-Γιάννης o κανατάς» (1957), «Το τελευταίο ψέμα» (1957), «Aμαρυλλίς, το κορίτσι της αγάπης» (1959), «Μπουμπουλίνα» (1959), «Ερωτικές ιστορίες» (1959), «Καλημέρα Αθήνα» (1960), «Η κυρία δήμαρχος» (1960), «Το χαμίνι» (1960), «2000 ναύτες και ένα κορίτσι» (1960), «Μάνα μου, τον αγάπησα» (1961), «Για σένα Τήν αγάπη μου» (1961), «Ο κατήφορος» (1961), «Οργή» (1962), «Το ταξίδι» (1962), «Δίψα για ζωή» (1963), «Aμφιβολίες» (1964), «Ένας μεγάλος έρωτας» (1964), «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο» (1964), «Λόλα» (1964), «Συντρίμμια της ζωής» (1964), «Lady, Die (1964), «Αδίστακτοι» (1965) «Επιτάφιος για εχθρούς και φίλους» (1965), «Κατηγορώ τους ανθρώπους» (1965), «Κοινωνία, ώρα μηδέν» (1966), «Kατάσκοποι στο Σαρωνικό» (1968), «Roma come Chicago» (1968), «Γυμνοί στο δρόμο» (1969), «Ορατότης μηδέν» (1970), «Ο Αστραπόγιαννος» (1970), «Κατάχρηση εξουσίας» (1971), «Με φόβο και πάθος» (1972), «Ο εχθρός του λαού» (1972), «Θέμα συνειδήσεως» (1973), «Η δίκη των δικαστών» (1974), «Ένα γελαστό απόγευμα» (1979), «Έξοδος κινδύνου (1980)», «Το φράγμα» (1982.

*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων                                                         
www.panosavramopoulos.blogspot.gr