Tα γλυπτά της Αθήνας: Σατωβριάνδος – François-René de Chateaubriand.

 Tα γλυπτά της Αθήνας: Σατωβριάνδος – François-René de Chateaubriand.

Του Πάνου Αυγουστή*

Τίτλος έργου: Σατωβριάνδρος

Θέση: Κηπάριον μεταξύ της Λεωφ. Βασ. Κωνσταντίνου και των οδών Ριζάρη, Ναϊάδων και Σπ. Μερκούρη

Έτος Κατασκευής: 1939

Υλικό Κατασκευής: Μάρμαρο

Καλλιτέχνης: Φωκίων Ρωκ

Ο Σατωβριάνδος αναπαρίσταται σε νεαρή ηλικία. Φοράει παλτό και από μέσα ευρωπαϊκή ενδυμασία. Έχει πυκνά, σπαστά μαλλιά και το βλέμμα του κοιτάει ευθεία εμπρός. Στην πρόσοψη του βάθρου είναι χαραγμένα τα εξής: «ΕΛΛΑΣ ΑΥΤΟ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΝΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΧΩΡΙΣ ΣΕΒΑΣΜΟ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ ΣΑΤΩΒΡΙΑΝΔΟΣ». Στο πλάι του βάθρου υπάρχει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα στην οποία αναγράφονται τα εξής: «ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΝΙΚΗΤΑΣ ΚΑΚΛΑΜΑΝΗΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2008». Η προτομή είχε αποσυρθεί για να τοποθετηθεί στη θέση της έφιππος ανδριάντας του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Τελικά αυτός τοποθετήθηκε στο Παλαιό Φάληρο και η προτομή επέστρεψε στη θέση της. Η πλάκα αυτή αναφέρεται στα δεύτερα αποκαλυπτήρια.

Ο Φωκίων Ρωκ (Αργοστόλι 1891 - Αθήνα, 18 Μαρτίου 1945) ήταν Έλληνας γλύπτης, σκιτσογράφος και συγγραφέας. Ήταν απόγονος Γάλλων εγκαταστημένων στην Ελλάδα από το 18ο αιώνα και γιος του Ιωάννη Ρωκ (1859 - 1909), αξιωματικού του Ελληνικού Στρατού. Ο Φωκίων Ρωκ, μετά τις γυμνασιακές σπουδές του στην Αθήνα, πήρε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους και τραυματίστηκε στη μάχη του Δρίσκου. Αγαπούσε τον περιηγητισμό, τα βιβλία, τη μουσική και την ιστορία της Τέχνης. Στις αναμνήσεις του αναφέρει ότι ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης ξεψύχησε στα χέρια του. Στη συνέχεια, ο Ρωκ φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (Α.Σ.Κ.Τ.) της Αθήνας, κοντά στον καθηγητή της γλυπτικής Θωμά Θωμόπουλο, από όπου αποφοίτησε το 1925 με το πτυχίο της Πλαστικής. Συμπλήρωσε τος σπουδές του στο Παρίσι στη Σχολή Καλών Τεχνών (École supérieure des Beaux-arts) και στην Ακαδημία της Γκραντ Σωμιέρ (Académie de la Grande Chaumière). Εργάστηκε και στο εργαστήριο του Κώστα Δημητριάδη στο Παρίσι. Το 1930 επέστρεψε στην Αθήνα, όπου διορίστηκε έφορος της Συλλογής Γλυπτικής της Σχολής Καλών Τεχνών, όπου δίδαξε Πλαστική. Στο διάστημα αυτό επανεγγράφηκε ως σπουδαστής στη Σχολή και το 1943 έλαβε το πτυχίο της Γλυπτικής. Επιστρέφοντας από το Παρίσι στην Αθήνα, άνοιξε εργαστήριο από κοινού με τους ζωγράφους Περικλή Βυζάντιο και Παύλο Καλλιγά (1922 - 1928) στους Αέρηδες στην Πλάκα, επί της οδού Διογένους αριθ. 4. Το εργαστήριο αυτό λειτούργησε ως καλλιτεχνικό στέκι, κατά το πρότυπο των γαλλικών ατελιέ της Μονμάρτης, όπου σύχναζαν ο Φωκίων Ρωκ, ο Παύλος Καλλιγάς, οι ποιητές Μιλτιάδης Μαλακάσης και Κώστας Ουράνης κ. ά. Το κτίσμα (όπου στεγάζεται σήμερα μια ταβέρνα) σώζεται μέχρι και σήμερα, με εντοιχισμένη αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα, όπου αναφέρεται ότι "Το κτίριο αυτό στέγασε το ατελιέ των Περικλή Βυζαντίου, ζωγράφου, Παύλου Καλλιγά, ζωγράφου, Φωκίωνα Ρωκ, γλύπτη, 1922 - 1928.

Ο Φρανσουά-Ωγκύστ-Ρενέ, υποκόμης ντε Σατωμπριάν (François-Auguste-René, vicomte de Chateaubriand, εξελληνισμένη μορφή Σατωβριάνδος, 1768-1848), ήταν Γάλλος συγγραφέας, πολιτικός και φιλέλληνας. Θεωρείται ιδρυτής του γαλλικού ρομαντισμού, ένα από τα μεγάλα ονόματα της γαλλικής λογοτεχνίας, αυτός που ενέπνευσε στον άλλο μεγάλο ρομαντικό, τον Βίκτωρα Ουγκώ, την αποστροφή «Θέλω να είμαι ή Σατωβριάνδος ή τίποτα». Η ζωή του Σατωμπριάν ήταν ένα υπόδειγμα εντονότατων αντιφάσεων. Η σχέση του με την αγαπημένη του αδελφή Λουσίλ σκιάζεται από την υπόνοια (αν όχι την βεβαιότητα) της αιμομιξίας. Ήταν υπέρμαχος της θρησκείας αλλά ζούσε τόσο εκτός των επιταγών της που ο Λουδοβίκος ΙΗ΄ αναφώνησε κάποτε: «Πολύ θα ήθελα να γνώριζα το όνομα του εξομολογητή του κυρίου ντε Σατωμπριάν!». Ήταν μοναρχικός των άκρων και πρωτεργάτης της γαλλικής επέμβασης για την κατάπνιξη της επανάστασης στην Ισπανία, αλλά και οπαδός της ελευθερίας του τύπου και ο υπερασπιστής της Ελληνικής Επανάστασης που κατηγορήθηκε από την συντηρητική παράταξη γιατί με τα έργα του προκαλούσε επαναστατικές ανησυχίες στη νεολαία. Ήταν ένας αντιδραστικός που ενέπνευσε τον Μπάυρον και τον Ουγκώ. Ο ίδιος είχε δηλώσει: «Είμαι δημοκρατικός εκ φύσεως, μοναρχικός εξ αιτίας της λογικής και βουρβωνικός για λόγους τιμής». Στο Οδοιπορικό του ο Σατωμπριάν, που πίστευε ότι η Γαλλία ήταν «η πρωτότοκος θυγάτηρ της Ελλάδος κατά τε την ανδρείαν, την ευφυΐαν και τας τέχνας», έψαξε αλλά δεν βρήκε την αρχαία Ελλάδα («"Λεωνίδα" έκραξα...αλλ’ ουδέν των ερειπίων επανέλαβε το μέγα τούτο όνομα» - οι μεταφράσεις του Εμμανουήλ Ροΐδη). Τους νέους Έλληνες δεν τους καλογνώρισε αλλά εκφράζει την αισιοδοξία του για το μέλλον τους βασιζόμενος στο λαμπρό παρελθόν τους αλλά και τους φόβους του για τις συνέπειες της δουλείας. Όταν άρχισε η Ελληνική Επανάσταση, συνδέθηκε με τις φιλελληνικές εταιρείες και σε νέα έκδοση του Οδοιπορικού προέταξε το Υπόμνημα περί Ελλάδος, όπου υποστήριζε από νομικής, ιστορικής και ηθικής απόψεως τα δίκαια της Ελλάδος. Πηγή: athenssculptures.com

*Ο Πάνος Αυγουστής είναι M.Sc βιβλιοθηκονόμος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

www.politikanet.gr