Τα γλυπτά της Αθήνας: Κωνσταντίνος Κανάρης - Konstantinos Kanaris.

 Τα γλυπτά της Αθήνας: Κωνσταντίνος Κανάρης - Konstantinos Kanaris.

Του Πάνου Αυγουστή*

Τίτλος έργου: Κωνσταντίνος Κανάρης

Θέση: Πεδίον του Άρεως, Λεωφόρος Ηρώων

Έτος Κατασκευής: 1937

Υλικό Κατασκευής: Μάρμαρο

Καλλιτέχνης: Μιχάλης Τόμπρος

Η προτομή απεικονίζει τον Κωνσταντίνο Κανάρη, τον μπουρλοτιέρη της Ελληνικής Επανάστασης και πρώην πρωθυπουργό της Ελλάδας. Στην αριστερή πλευρά της προτομής βρίσκεται εγχάρακτη η υπογραφή του γλύπτη: «Μ. ΤΟΜΠΡΟΣ». Στην πρόσοψη του βάθρου υπάρχει η επιγραφή: «ΜΑΡΚΟΣ ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ 1790-1877». Το έργο όμως έχει υποστεί αποσπάσεις στην μύτη και στο μουστάκι. Πρόκειται για ένα εκ των αγαλμάτων που «κοσμούν» τη «Λεωφόρο των Ηρώων» στο Πεδίον του Άρεως. Συγκεκριμένα, είναι γνωστό ότι από το 1918 ξεκίνησαν ενέργειες για την ανέγερση Πανελλήνιου Ηρώου στο Πεδίο του Άρεως. Τη δαπάνη θ’ αναλάμβανε η τότε κυβέρνηση και ο ελληνικός λαός (με έρανο). Το μεγαλόπνοο όμως σχέδιο περιορίστηκε απλά στη δημιουργία μιας «λεωφόρου» από ήρωες. Γι’ αυτό, ο τότε αρμόδιος υπουργός απευθύνθηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών ώστε η τελευταία ν’ αναθέσει στους καλύτερους Έλληνες γλύπτες τη φιλοτέχνηση μαρμάρινων προτομών, σε ακαδημαϊκό, ρεαλιστικό ιδίωμα. Στις 25 Μάρτη 1937 έγιναν τ’ αποκαλυπτήρια προτομών σε σχηματοποιημένες βάσεις των 2 μέτρων που στην πρόσοψή τους γράφεται το όνομα, η ημερομηνία γέννησης και θανάτου του ήρωα.

Το έργο είναι του Μιχαήλ Τόμπρου. Ο Μιχάλης Τόμπρος (Αθήνα, 1889 – Αθήνα, 28 Μαΐου 1974) ήταν γλύπτης της γενιάς του Μεσοπολέμου, καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και ακαδημαϊκός. Κατάγονταν από μεγάλη οικογένεια μαρμαρογλυπτών από το Κόρθι της Άνδρου. Από το 1903 έως το 1909, σπούδασε γλυπτική και σχέδιο στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και μετά συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι. Έζησε κατά διαστήματα στη γαλλική πρωτεύουσα έως το 1928. Με παρέμβαση του μεταξικού καθεστώτος, διορίσθηκε καθηγητής της γλυπτικής στην Α.Σ.Κ.Τ. το 1938 και την ίδια χρονιά, πάλι με την υποστήριξη της δικτατορίας του Μεταξά, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας. Το 1943, στο μέσο της Κατοχής, διορίστηκε διευθυντής Καλών Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας. Από το 1957 έως το 1959 διετέλεσε διευθυντής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και το 1960 σταμάτησε να διδάσκει. Το 1968 εκλέχτηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το έργο του, σε μάρμαρο, μπρούτζο, γύψο ή πηλό, είναι σημαντικό και ευρύ. Τα γλυπτά που έκανε κατά παραγγελία (προτομές, ανδριάντες και ηρώα) έχουν ρεαλιστικό ή ακαδημαϊκό χαρακτήρα. Αντιθέτως, οι ελεύθερες συνθέσεις του έχουν τον αέρα των νεωτεριστικών κινημάτων του Παρισιού της εποχής του Μεσοπολέμου. Το 1979, πολλά έργα του δωρίστηκαν στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Άνδρου, όπου και φυλάσσονται σε ειδική πτέρυγα. Η καλλιτεχνική του δημιουργία χαρακτηρίζεται από ένα σαφή δυϊσμό. Παραμένοντας ανθρωποκεντρικός, δημιούργησε συνθέσεις ελεύθερες, ιδιαίτερα γυναικείες μορφές, που απηχούν κυρίως το πλαστικό ύφος του Αριστίντ Μαγιόλ, και έργα που προέρχονται από παραγγελίες, στα οποία ακολουθεί το γενικά παραδεδεγμένο ακαδημαϊκό ύφος. Από την άλλη πλευρά, η επιθυμία συμπόρευσης με τα ρεύματα της πρωτοπορίας τον οδήγησε σε κάθε είδους πειραματισμούς. Έτσι δημιούργησε συνθέσεις με αφαιρετικό χαρακτήρα, κυβιστικές και σουρεαλιστικές επιρροές, που αναφέρονται σε μορφές από το ζωικό και φυτικό κόσμο, αλλά και σε πλάσματα της φαντασίας ή παράξενα σχήματα, που όμως προδίδουν μια μάλλον επιφανειακή πρόσληψη των πρωτοποριακών τάσεων.

Ο Κωνσταντίνος Κανάρης γεννήθηκε στα Ψαρά όπου και μεγάλωσε. Το αρχικό του όνομα ήταν Κανάριος και τελικά έγινε Κανάρης. Ξεχώριζε για το θάρρος και την αποφασιστικότητά του και ήταν δεινός καπετάνιος. Τον Ιούνιο του 1822 ο Κανάρης, προκειμένου να εκδικηθεί για τη σφαγή της Χίου, ανέλαβε να βάλει μπουρλότο στην τουρκική ναυαρχίδα τη μέρα που περίπου 2000 Τούρκοι γιόρταζαν το Μπαϊράμι. Το παράτολμο εγχείρημα στέφθηκε με επιτυχία και έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση σε όλη την Ευρώπη. Φυσικά ακολούθησαν και άλλες τέτοιου είδους επιχειρήσεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι αποπειράθηκε, χωρίς επιτυχία αυτή την φορά, να πυρπολήσει και πλοία του αιγυπτιακού στόλου στην Αλεξάνδρεια. Με τη λήξη της επανάστασης ο Κανάρης τάχθηκε στο πλευρό του Ιωάννη Καποδίστρια ενώ συμμετείχε ενεργά στο κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου το οποίο ζητούσε σύνταγμα από τον Όθωνα. Μετά την φυγή του τελευταίου κατέλαβε το αξίωμα του πρωθυπουργού αρκετές φορές και πέθανε κατέχοντας αυτή τη θέση το 1877. Κηδεύτηκε στο 1ο νεκροταφείο. Πηγή: athenssculptures.com

*Ο Πάνος Αυγουστής είναι M.Sc βιβλιοθηκονόμος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

www.politikanet.eu