Kτίσματα στην αρχαία αγορά της Αθήνας: Μνημείο των Επωνύμων Ηρώων.

 Kτίσματα στην αρχαία αγορά της Αθήνας: Μνημείο των Επωνύμων Ηρώων.

Του Πάνου Αυγουστή*

Το Μνημείο των Επώνυμων Ηρώων βρισκόταν στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας, παραπλεύρως στο Μητρώο (παλαιό Βουλευτήριο). Ήταν μαρμάρινη εξέδρα, στην οποία φέρονταν τα χάλκινα αγάλματα των δέκα ηρώων που αναπαριστούσαν τις φυλές της Αθήνας. Ήταν ένα σημαντικό πληροφοριακό κέντρο για τους αρχαίους Αθηναίους, και χρησιμοποιούνταν ως μνημείο όπου δημοσιευόταν τα «λευκώματα» (βαμμένες λευκές ξύλινες σανίδες) στα οποία αναγραφόταν οι προτεινόμενοι νόμοι, διατάγματα και αποφάσεις. Η κατασκευή του μνημείου ανάγεται στο β΄ μισό του 4ου αιώνα π.Χ. (γύρω στο 330 π.Χ.). Υπάρχουν ενδείξεις πως αρχικά το μνημείο αυτό βρισκόταν σε άλλη θέση, στο δυτικό άκρο της Μεσαίας Στοάς. Ο χώρος καταστράφηκε κατά την επιδρομή του Σύλλα το 86 π.Χ. και επανακατασκευάστηκε από τα ρωμαϊκά στρατεύματα, με ακανόνιστο όμως τρόπο.

Περιγραφή

Είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα μνημεία της αρχαίας Αγοράς. Η πορεία του εξελίχθηκε παράλληλα με την ιστορία της πόλης από την κλασική έως και τη ρωμαϊκή εποχή. Ταυτίζεται με την ασφάλεια λόγω της ιδιαίτερης μορφής του και χάρη στις μαρτυρίες των αρχαίων πηγών. Η παλαιότερη από τις σχετικές αναφορές των αρχαίων συγγραφέων βρίσκεται στο έργο «Ειρήνη» του Αριστοφάνη (421/0 π.Χ.), όπου μας δίνονται πληροφορίες και για τον πρακτικό ρόλο του οικοδομήματος. Η ανέγερσή του φαίνεται να συνδέεται με το Μητρώον και την μόνιμη αρχειακή συλλογή του, αφού γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιήθηκε για την τήρηση προσωρινών αρχείων, λειτουργώντας έτσι ως μέσο μαζικής επικοινωνίας του κράτους με τους πολίτες. Μολονότι πρέπει να είχε πρωτοχτιστεί ήδη πριν το 420 π.Χ., από αυτήν την φάση έχουν διασωθεί μόνον κατάλοιπα θεμελίωσης της βάσης του κοντά στην νοτιοδυτική γωνία της Αγοράς.

Το μνημείο είναι ένα μακρόστενο συμπαγές βάθρο, το οποίο περικλειόταν από λίθινο φράγμα (ύψους 1,5 μ.) σε μορφή περιβόλου με στέγασμα τριγωνικής διατομής και στο επάνω μέρος του έφερε τους χάλκινους ανδριάντες των Επωνύμων Ηρώων, που είχαν δώσει τα ονόματά τους στην πολιτική διαίρεση των Αθηναίων σε δέκα φυλές με τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένους (508/7 π.Χ.). Οι ανδριάντες αυτοί έχουν χαθεί.

Στα τέλη του 4ου αι. π.Χ., το μνημείο δέχθηκε σημαντικές τροποποιήσεις, εξαιτίας αλλαγών που σημειώθηκαν στην οργάνωση του φυλετικού συστήματος. Έπειτα από προσωπικό αίτημα του Δημητρίου του Πολιορκητού (307 π.Χ.), που στο μεταξύ είχε αναλάβει τα ηνία της πόλης, να ιδρυθεί νέα φυλή προς τιμήν του, οι Αθηναίοι προχώρησαν στην θέσπιση δύο επιπλέον φυλών, της Δημητριάδος και της Αντιγονίδος (προς τιμήν του πατέρα του Δημητρίου Αντιγόνου Α΄ του Μονόφθαλμου) και ταυτόχρονα αντικατέστησαν τους τρίποδες που κοσμούσαν το βάθρο με δύο καινούρια αγάλματα. Μέσα στον 2ο αι. π.Χ., με την έλευση του ελληνιστικού ηγεμόνα της Περγάμου Αττάλου Β΄, δημιουργήθηκε ακόμα μία φυλή, η Ατταλίς, ως αντάλλαγμα για τις ευεργεσίες που ο Άτταλος προσέφερε στην Αθήνα. Τον 2ο αι. μ.Χ. ιδρύθηκε η Αδριανίς φυλή προς τιμήν του φιλέλληνα ρωμαίου αυτοκράτορα Αδριανού. Ως αποτέλεσμα, ο συνολικός αριθμός των φυλών έφθασε τις δεκατέσσερεις, γεγονός που επέβαλε όχι μόνο την πρακτική αναδιάταξη του πολιτικού σώματος στους δήμους, ώστε να κατανεμηθεί ισόρροπα κατ’ αναλογίαν προς τις φυλές, αλλά και την επέκταση του Βάθρου των Επωνύμων Ηρώων προς νότο, ώστε να φιλοξενηθούν οι νέοι ανδριάντες.

Ανασκαφές

Η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών της Αθήνας πραγματοποίησε ανασκαφές, κατά τις οποίες ανακαλύφθηκε το μνημείο το 1931 και το 1932. Η μερική αποκατάσταση του περιβόλου του ολοκληρώθηκε το 1951, ενώ το 1967 πραγματοποιήθηκαν νέες έρευνες.

Τα ονόματα των ηρώων

Οι δέκα ήρωες (ένας για κάθε φυλή) επιλεγόταν από το Μαντείο των Δελφών, και ήταν οι εξής:

Ερεχθέας

Αιγέας (πατέρας του Θησέα)

Πανδίων (συνήθως υποτίθεται πως ήταν ένας από τους δύο θρυλικούς βασιλείς της Αθήνας, Πανδίων Α΄ ή Πανδίων Β΄)

Λεώς

Ακάμας (γιός του Θησέα)

Οινέας

Κέκρωψ Β΄

Ιπποθόωντας

Αίας

Αντίοχος (γιός του Ηρακλή). Πηγή: el.wikipedia.org

*Ο Πάνος Αυγουστής είναι M.Sc βιβλιοθηκονόμος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

www.politikanet.gr