Tα γλυπτά της Αθήνας: O ανδριάντας του Βρετανού πολιτικού William Edward Gladstone – William Ewart Gladstone.

 Tα γλυπτά της Αθήνας: O ανδριάντας του Βρετανού πολιτικού William Edward Gladstone – William Ewart Gladstone.

Του Πάνου Αυγουστή*

Τίτλος έργου: O ανδριάντας του Βρετανού πολιτικού William Edward Gladstone

Θέση: Προαύλιος χώρος Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημίου 30

Έτος Κατασκευής: 1886

Υλικό Κατασκευής: Μάρμαρο

Καλλιτέχνης: Γεώργιος Βιτάλης

Ο Άγγλος πολιτικός απεικονίζεται όρθιος σε στάση ρήτορα. Το αριστερό πόδι σε προβολή έξω από το βάθρο, το δεξί χέρι υψωμένο μπροστά, το αριστερό χαμηλά. Με το αριστερό χέρι κρατάει επίσημο έγγραφο, ίσως τη συνθήκη του Βερολίνου 1880, για την προσάρτηση της Θεσσαλίας και της Άρτας. Το κεφάλι είναι στραμμένο προς τ’ αριστερά και το βλέμμα κατευθύνεται μπροστά. Η ενδυμασία είναι απλή, ενώ στους ώμους πέφτει ένα ιμάτιο, με πολλές πτυχώσεις. Στα πόδια του βρίσκονται δύο βιβλία, αναφορά στο συγγραφικό έργο του για τα ομηρικά έπη και την αγάπη του προς την ελληνική γραμματεία. Ο ανδριάντας τοποθετήθηκε πάνω σε τετράγωνο βαθμιδωτό βάθρο. Στην πίσω πλευρά του βάθρου, αναγράφεται εγχάρακτα: «Γ. ΒΙΤΑΛΗΣ ΕΠΟΙΕΙ 1886» και ακολούθως: «ΠΡΥΤΑΝΕΥΟΝΤΟΣ ΑΛΚΙΒΙΑΔΟΥ ΚΡΑΣΣΑ ΑΝΕΣΤΗΛΩΘΗ ΤΗ 24 ΙΟΥΝΙΟΥ 1900 ΠΡΥΤΑΝΕΥΟΝΤΟΣ ΔΕ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΚΑΤΕΣΚΕΥΑΣΘΗ ΤΗ 27 ΙΟΥΝΙΟΥ 1883». Στην αριστερή πλευρά του βάθρου: «ΗΠΕΙΡΟΥ ΜΟΙΡΑ ΗΔΕ ΘΕΣΣΑΛΙΗ ΦΑΟΣ ΙΡΩΝ ΔΩΚΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΗΣ ΔΟΥΛΟΣΥΝΗΝ ΑΛΕΚΩΝ ΤΗΣ Δ΄ ΕΥΕΡΓΕΣΙΗΣ ΜΝΗΜΩΝ ΕΛΛΑΣ ΤΟ Δ’ ΑΓΑΛΜΑ ΕΣΑΤΟ ΣΟΙ ΓΛΑΔΣΤΩΝ ΟΥ ΚΛΕΟΣ ΑΘΑΝΑΤΟΝ».

Το 1882, το Πανεπιστήμιο Αθηνών αποφάσισε την ανέγερση του ανδριάντα του Άγγλου πολιτικού, με αφορμή τη συμπλήρωση πενήντα χρόνων ενεργούς πολιτικής δράσης, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την ευνοϊκή του στάση στο ζήτημα της προσάρτησης της Θεσσαλίας και της Άρτας. Το 1883 προκηρύχθηκε πανελλήνιος έρανος για την κάλυψη των δαπανών και διαγωνισμός, στον οποίο συμμετείχαν 11 προπλάσματα, μεταξύ των οποίων αυτά των Φιλιππότη, Βιτσάρη, Βρούτου. Στις 14 Μαΐου 1883 η Επιτροπή επέλεξε το πρόπλασμα του Βιτάλη, προκαλώντας σφοδρές αντιδράσεις μεταξύ των υπολοίπων συμμετεχόντων, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ο Βιτάλης επισκέφθηκε τον πολιτικό στην Αγγλία, προκειμένου να μελετήσει από κοντά τη μορφή του. Στη συνέχεια δούλεψε το πρόπλασμα στη Γερμανία και το ολοκλήρωσε το 1885. Εκτέθηκε στα Δ’ Ολύμπια και στην Έκθεση της Βιοτεχνικής Εταιρείας στο Ζάππειο το 1895. Ο ανδριάντας φυλασσόταν στα υπόγεια του Πανεπιστημίου Ζαππείου, η συγκυρία όμως δεν επέτρεπε την ανέγερσή του, άλλοτε λόγω του αρνητικού κλίματος για τη φιλοτουρκική στάση των μεγάλων δυνάμεων, ειδικά της Αγγλίας, και άλλοτε λόγω λεπτών διπλωματικών χειρισμών, για να μην προσκληθεί η δυσαρέσκεια των Γάλλων. Οι εκάστοτε αρχές του Πανεπιστημίου επιζητούσαν να αρθεί το αδιέξοδο, του προλάβαιναν όμως οι εξελίξεις, όπως συνέβη το 1897, με το ξέσπασμα του ελληνοτουρκικού πολέμου. Τελικά, ο θάνατος του Γλάδστωνα (1898), οι πιέσεις των ομοεθνών από την Αγγλία και το προσωπικό ενδιαφέρον του πρύτανη Αλκ. Κρασσά συνέβαλαν ώστε να τοποθετηθεί ο ανδριάντας στον κήπο του Πανεπιστημίου, αν και αρχικά είχε προταθεί ο χώρος του Ζαππείου. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 24 Ιουνίου 1900. Η αρχική θέση του ανδριάντα ήταν στην αριστερή πλευρά του περιβόλου του Πανεπιστημίου, στον ίδιο άξονα με τον ανδριάντα του Κοραή. Αποσύρθηκε προσωρινά, όπως και όλα τα γλυπτά του χώρου, για την κατασκευή του μετρό. Επανατοποθετήθηκε στη σημερινή του θέση, στην δεξιά πλευρά, στον ίδιο περίπου άξονα με τον ανδριάντα του Καποδίστρια. Το γλυπτό, όπως και όλα τα γλυπτά στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου, υπέστη βανδαλισμούς (επικάλυψη με μαύρες και κόκκινες χρωστικές ουσίες, ακρωτηριασμούς κτλ.) το 1998. Τη συντήρηση και αποκατάσταση ανέλαβε η Δ/νση Συντήρησης Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού. Ο γλύπτης και συντηρητής Στελιος Τριάντης επιμελήθηκε την αποκατάσταση των τεσσάρων δακτύλων του δεξιού χεριού του ανδριάντα που είχαν ακρωτηριαστεί. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο in situ και ως έργο τέχνης που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας.

Ο Ουϊλλιαμ Έβαρτ Γλάδστων (William Ewart Gladstone) (1809-1898) ήταν άγγλος πολιτικός, ηγέτης του Φιλελεύθερου Κόμματος, και τέσσερις φορές πρωθυπουργός της Αγγλίας. Διετέλεσε αρμοστής των Ιονίων Νήσων όπου ψήφισε και την παραχώρησή τους στην Ελλάδα. Θερμός φιλέλληνας υποστήριξε όλα τα αλυτρωτικά ζητήματα της εποχής. Κατά την Συνδιάσκεψη του Βερολίνου το 1880 έλαβε καθοριστικό ρόλο στην παραχώρηση Θεσσαλίας και Ηπείρου στην Ελλάδα. Εκτός της πολιτικής ασχολήθηκε και με αρχαιολογικές – ιστορικές μελέτες πάνω στους ομηρικούς χρόνους.

Ο Γεώργιος Βιτάλης γεννήθηκε στο χωριό Υστέρνια της Τήνου το 1838. Ήταν γιος εμπειρικού αρχιτέκτονα. Στα δεκαπέντε του ακολούθησε τον πατέρα του στη Σμύρνη, τον οποίο βοήθησε, ως εργολάβος οικοδομών, στην ανέγερση νεοκλασικών σπιτιών. Στη συνέχεια ήρθε στην Αθήνα, όπου παρακολούθησε μαθήματα γλυπτικής (1857 - 1861) στο εργαστήριο του εξαδέλφου του Γεώργιου Φυτάλη, καθηγητή τότε της γλυπτικής στο Σχολείο των Τεχνών, αποφοιτώντας ως δόκιμος γλύπτης. Αργότερα, με προτροπή της Βασίλισσας Αμαλίας και με υποτροφία του βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α΄, συνέχισε τις σπουδές του στην Ακαδημία του Μονάχου, με καθηγητή τον Μαξ φον Βίντμαν (Max von Windmann). Κατά τη διάρκεια των σπουδών του βραβεύτηκε επανειλημμένα, ενώ τιμήθηκε και με το μετάλλιο της Αξίας του Βαυαρού βασιλιά. Απεβίωσε στην Αλεξάνδρεια το 1901. Πηγή: athenssculptures.com

*Ο Πάνος Αυγουστής είναι M.Sc βιβλιοθηκονόμος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

www.politikanet.gr