Τα διατηρητέα κτίρια της Αθήνας: Προσφυγικά Λεωφόρου Αλεξάνδρας.

 Τα διατηρητέα κτίρια της Αθήνας: Προσφυγικά Λεωφόρου Αλεξάνδρας.

Του Πάνου Αυγουστή*

Τα προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας είναι ένας πεπαλαιωμένος πολεοδομικός σχηματισμός που βρίσκεται στην Αθήνα, στην περιοχή των Αμπελοκήπων στο ύψος της Λεωφόρου Αλεξάνδρας 165-169 και αποτελείται από 8 πολυκατοικίες σχήματος παραλληλογράμμου και με την μεγάλη πλευρά τους παράλληλα προς τη Λεωφόρο, με συνολικά 228 διαμερίσματα, αρκετά από τα οποία κατοικούνται ακόμη και σήμερα. Μέχρι και τα τέλη σχεδόν της δεκαετίας του 2000 ένοικοι διέμεναν σε 90 από αυτά τα διαμερίσματα, με τα υπόλοιπα να έχουν περιέλθει στην ιδιοκτησία του Δημοσίου, προκειμένου να περιληφθούν στη γενικότερη ανάπλαση που ήταν τότε υπό σχεδιασμό και αφορούσε στην ανακατασκευή του γηπέδου του Παναθηναϊκού.

Οι κατοικίες κατασκευάσθηκαν μεταξύ των ετών 1933 και 1935 με τη μέριμνα του ελληνικού κράτους, το οποίο αναζητούσε τρόπους για τη στέγαση των εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων που είχαν συρρεύσει στην Αθήνα μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Ο σχεδιασμός τους έγινε με τη συνδρομή δυο γνωστών τεχνοκρατών της εποχής και συγκεκριμένα του αρχιτέκτονα Κίμωνα Λάσκαρι και του πολιτικού μηχανικού Δημητρίου Κυριακού, που υπηρετούσαν στην Τεχνική Υπηρεσία του Υπουργείου Πρόνοιας.

Το χώρο όπου σχεδιαζόταν να κατασκευασθούν αρχικά οι πολυκατοικίες, διεκδικούσαν οι παράγοντες και οι οπαδοί του Παναθηναϊκού, οι οποίοι επεδίωκαν από το 1922 να πετύχουν την ανέγερση γηπέδου σε αυτό ακριβώς το σημείο. Ένα χρόνο μετά (1923) η κατασκευή διακόπηκε άδοξα και η έκταση αποφασίσθηκε βάσει προεδρικού διατάγματος απαλλοτρίωσής της, να χρησιμοποιηθεί για το χτίσιμο προσφυγικών κατοικιών. Τελικά τη λύση έδωσε ο Δήμος Αθηναίων με παραχώρηση προς την ομάδα του οικοπέδου και μεταστέγαση των προσφύγων στο απέναντι ακριβώς σημείο. Κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών οι πολυκατοικίες αποτέλεσαν στόχο αντιμαχόμενων ομάδων με τα σημάδια από τις ριπές πάνω στους εξωτερικούς τοίχους να παραμένουν ως αδιάψευστοι μάρτυρες. Λόγω της άσχημης εμφάνισης στην οποία έχουν περιέλθει οι συγκεκριμένες κατοικίες τα πρόσφατα χρόνια, υπήρξαν διαμαρτυρίες των γύρω κατοίκων που είχαν να κάνουν με καταγγελίες για καταλήψεις διαμερισμάτων από εξαθλιωμένους αστέγους ή και τοξικομανείς, κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και αισθητική υποβάθμιση της περιοχής. Στα 2009 ωστόσο, μια απόφαση την οποία εξέδωσε το ΚΑΕ περιέπλεξε την κατάσταση. Σύμφωνα με το σκεπτικό της, το συγκρότημα των προσφυγικών πολυκατοικιών χαρακτηρίσθηκε σαν διατηρητέο κτίσμα, βάσει του ιστορικού, πολιτισμικού, κοινωνικοπολιτικού και αρχιτεκτονικού τους υπόβαθρου.

Τα προσφυγικά είναι δείγμα της αρχιτεκτονικής του μοντέρνου κινήματος. Έχουν κηρυχθεί από την Πολιτεία διατηρητέα, ενώ έχουν υπάρξει πολλές σκέψεις για την αποκατάσταση και τη χρήση με άξονα κύρια την κατοικία αλλά και την δημιουργία ξενώνα για τους συγγενείς των ασθενών του Αγ. Σαββα.

Τα προσφυγικά της Αλεξάνδρας, συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πιο σημαντικά έργα της ελληνικής αρχιτεκτονικής στον 20ο αιώνα, χαρακτηρίζοντάς τα ως δείγμα Ελληνικού μοντερνισμού. Σε μία εποχή από το 1920- 1930 τα κτίρια αυτά αποτέλεσαν ένα από τα πρώτα συγκροτήματα κοινωνικής κατοικίας στην Ελλάδα, την περίοδο τότε που δημιουργήθηκε η ανάγκη στέγασης του μεγάλου όγκου προσφύγων στην χώρα. Οι ίδιοι άλλαξαν τον τρόπο σκέψης σε ολόκληρη την χώρα μέσω της αλληλεπίδρασης με τους ντόπιους και δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στην έννοια του εν γένει κοινωνείν. Με το πέρασμα του χρόνου πολλά από τα διαμερίσματα που έμειναν άδεια, καταλήφθηκαν και κατοικήθηκαν από ανθρώπους αλλοδαπούς καθώς και τοξικομανείς για την κάλυψη των στεγαστικών και βιοτικών τους αναγκών.

Κατά το 2011 δημιουργήθηκε η ανάγκη πολιτικοποίησης στην προσφυγική κοινότητα και οδήγησαν στην ανάδειξη της Ανοιχτής Συνέλευσης Αγώνα Κοινότητας Προσφύγων Αλεξάνδρας και Αλληλέγγυων και στην Συνέλευση Κατειλημμένων Προσφύγων, δημιουργώντας δομές συλλογικών φούρνων, κουζίνας, παιδικό στέκι, δομή για αυτομόρφωση καθώς και δομές υγείας. Με τα χρόνια παρατηρήθηκε έλλειψη μέριμνας από πλευράς πολιτείας ωστόσο όμως οι κάτοικοι των κατοικιών αυτών είτε απόγονοι των προσφύγων είτε άνθρωποι που πήραν άδεια κατοίκησης των αχρησιμοποίητων διαμερισμάτων, λειτουργούν ομαδικά και καλύπτουν συλλογικά τις βασικές τους ανάγκες. Πηγή: el.wikipedia.org

*Ο Πάνος Αυγουστής είναι M.Sc βιβλιοθηκονόμος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

www.politikanet.gr