Τα κτίσματα της Ακροπόλεως: Άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς.

 Τα κτίσματα της Ακροπόλεως: Άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς.

Του Πάνου Αυγουστή*

Το Άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς (Πρόμαχος = που μάχεται στην πρώτη γραμμή) ήταν κολοσσιαίο έργο γλυπτικής στην Αρχαία Αθήνα. Τοποθετημένο στην Ακρόπολη μεταξύ των Προπυλαίων και του Ερεχθείου, ήταν ορατό από μεγάλη απόσταση, ακόμα και από τα πλοία που έπλεαν ανοιχτά του Σουνίου. Ο Παυσανίας αναφέρεται για το άγαλμα ως «η μεγάλη χαλκή Αθηνά» στην Ακρόπολη.

Περιγραφή

Χρηματοδοτήθηκε από τα λάφυρα των Μήδων του Μαραθώνα και ήταν έργο του Φειδία. Στο άγαλμα αυτό η Αθηνά παρουσιάζονταν όρθια, και πάνοπλη όπως στην μάχη. Το δόρυ της ήταν τόσο μεγάλο που το ύψος του υπερέβαλε τον Παρθενώνα. Το όλο καλλιτέχνημα ήταν επιβλητικό και αξιοθαύμαστο, αλλά ακόμα πιο θαυμαστή ήταν η ασπίδα, στην οποία ο καλλιτέχνης παρίστανε την μάχη των Λαπιθών με τους Κενταύρους. Η ύπαρξη του αγάλματος της Αθηνάς Προμάχουν ίσως να ταυτοποιείται σε ορισμένα Αττικά νομίσματα που κόπηκαν κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, κατά τον 1ο και 2ο αιώνα μ.Χ., παρέχοντας ενδείξεις για τον εντοπισμό εκδόσεων σωζώμενων γλυπτών. Ίσως το άγαλμα αυτό να αποτέλεσε το πρότυπο για την κατασκευή αργότερα του αγάλματος της Αθηνάς Παρθένου.

Η περιγραφή του Παυσανία

χωρὶς δὲ ἢ ὅσα κατέλεξα δύο μὲν Ἀθηναίοις εἰσὶ δεκάται πολεμήσασιν, ἄγαλμα Ἀθηνᾶς χαλκοῦν ἀπὸ Μήδων τῶν ἐς Μαραθῶνα ἀποβάντων τέχνη Φειδίου - καί οἱ τὴν ἐπὶ τῆς ἀσπίδος <μάχην> Λαπιθῶν πρὸς Κενταύρους καὶ ὅσα ἄλλα ἐστὶν ἐπειργασμένα λέγουσι τορεῦσαι Μῦν, τῷ δὲ Μυῒ ταῦτά τε καὶ τὰ λοιπὰ τῶν ἔργων Παρράσιον καταγράψαι τὸν Εὐήνορος• ταύτης τῆς Ἀθηνᾶς ἡ τοῦ δόρατος αἰχμὴ καὶ ὁ λόφος τοῦ κράνους ἀπὸ Σουνίου προσπλέουσίν ἐστιν ἤδη σύνοπτα ......- Από τη Βικιθήκη - Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις/Αττικά

Εκτός απ' όσα ανέφερα υπάρχουν και δύο αναθήματα που κατασκεύασαν οι Αθηναίοι από το ένα δέκατο των λαφύρων πολεμικών νικών τους• ένα χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς από τους Μήδους που αποβιβάστηκαν στον Μαραθώνα, έργο του Φειδία. Λένε ότι η μάχη των Λαπιθών και των Κενταύρων στην ασπίδα της Αθηνάς, καθώς και όσα άλλα τμήματα του αγάλματος είναι σκαλισμένα τα σφυρηλάτησε ο Μυς, αλλά κι αυτά, όπως και ό,τι άλλο έφτιαξε ο Μυς, σχεδιάστηκαν από τον Παρράσιο, τον γιο του Ευήνορα. Η αιχμή του δόρατος αυτής της Αθηνάς και το λοφίο της περικεφαλαίας της είναι ορατά ακόμα και από το Σούνιο.....

Ιστορική αναδρομή

Υπήρχε μέχρι το 395 μ.Χ. και φόβισε κατά τα λεγόμενα τον Αλάριχο κατά την εισβολή του στην Αθήνα. Δεν είναι γνωστό πότε και από ποιον καθαιρέθηκε.[2] Πιθανώς να το μετέφεραν οι Χριστιανοί στο Βυζάντιο. Ίσως να ήταν εκείνο μπροστά στο Βουλευτήριο. Σήμερα σώζεται μόνο το βάθρο, στο οποίο ήταν στημένο το άγαλμα.

Ιστορική τοποθέτηση

Το όλο έργο είναι ένα από τα πρώτα καλλιτέχνημα του γλύπτη Φειδία. Η παράσταση της μάχης των Λαπίθων με τους Κένταυρους ήταν έργο του καλλιτέχνη Μυός που άκμασε περί το 440 π.Χ., και ο οποίος είχε διδαχτεί το σύμπλεγμα από τον άριστο ζωγράφο Παρράσιο του Ευήνορα. Σωζώμενα τεκμήρια για τη διαδικασία δημιουργίας του γλυπτού καλύπτουν περίοδο εννέα ετών, αλλά οι ημερομηνίες δε μπορούν να ταυτοποιηθούν, μιας και λείπουν τα ονόματα των ανωτέρων. Το γλυπτό ίσως είναι αφιερωμένο στη νίκη του Κίμωνα επί των Περσών στον Ευρυμέδοντα το 467 π.Χ. ή την ειρήνη του Καλλία κατά το 450 ή 449 π.Χ. περίπου. Πηγή: el.wikipedia.org

*Ο Πάνος Αυγουστής είναι M.Sc βιβλιοθηκονόμος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

www.politikanet.gr