Tα γλυπτά της Αθήνας: Σπήλαιο Πανός.

 Tα γλυπτά της Αθήνας: Σπήλαιο Πανός.

Του Πάνου Αυγουστή*

Τίτλος έργου: Σπήλαιο του Πανός

Θέση: Πεδίον του Άρεως (είσοδος από τη Λ. Αλεξάνδρας, πίσω από το μνημείο πεσόντων Βρετανών)

Έτος Κατασκευής: 1962

Υλικό Κατασκευής: Πέτρα

Καλλιτέχνης: Βασσάλος

Πρόκειται για γλυπτική σύνθεση του γλύπτη Βασσάλου σκαλισμένη σε βράχο. Υπάρχει όμως και η εκδοχή πως το λεγόμενο Σπήλαιο του Πανός, κατασκευάστηκε με τις πέτρες του Αναθέματος, κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου. Σήμερα δυστυχώς, εκτός από τα σκουπίδια που έχει ο χώρος το μικρό σπήλαιο έχει γίνει κατοικία κάποιου αστέγου.

Ο Πάνας (αρχ. Παν) είναι αρχαία ελληνική, ιδεατή, ανθρωπόμορφη και δευτερεύουσα θεότητα, που ήταν συνυφασμένη με την «πανίδα» της Φύσης (άνθρωποι και ζώα), σε μια αμφίδρομη σχέση προστασίας, αλλά και προσωποποίηση της γενετικής δύναμης της ζωής. Συνδυάζοντας τον ανθρώπινο και ζωικό παράγοντα, ο Πάνας απεικονιζόταν έχοντας κάτω άκρα ζώου, «Θεός τραγοπόδαρος», πλέον ως προστάτης των κτηνοτρόφων, κυνηγών αλλά και των αλιέων με μόνιμη διαμονή του σε χώρους της φύσης (όρη, δάση, σπήλαια, κοιλάδες, ρεματιές κ.λπ.). Η λατρεία του ήταν διαδεδομένη, παράλληλα με εκείνη του Δία και των άλλων Ολύμπιων Θεών, σε όλο τον ελλαδικό χώρο και πέραν αυτού. Κατά τις κυριότερες μυθολογικές παραδόσεις των αρχαίων Ελλήνων ο Πάνας ήταν γιος του Ερμή και της νύμφης Πηνελόπης, που μετέστη αργότερα στον ουρανό ως υφάντρα του ουράνιου πέπλου και την οποία μεταγενέστεροι μυθογράφοι την ταύτισαν με τη Σπαρτιάτισσα σύζυγο του Οδυσσέα. Και είχε γεννηθεί στο όρος Κυλλήνη της αρχαίας Αρκαδίας. Άλλες μυθολογικές παραδόσεις υποστηρίζουν πως ήταν γιος του Ερμή και της νύμφης Καλλιστούς, συνοδού της θεάς Άρτεμης στην Αρκαδία, που αργότερα μετέστη επίσης στον ουρανό σχηματίζουσα τη Μεγάλη Άρκτο / του Διός και της νύμφης Καλλιστούς ή του Διός και της νύμφης Θύμβριδος, / του Ουρανού και της Γης, / του Αιθέρος και κάποιας νύμφης, ή / του Απόλλωνα και της Οινόης. Η εμφάνιση του Πάνα στην Ελληνική Μυθολογία ανάγεται στον 7ο αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με τις επικρατέστερες παραδόσεις γεννήθηκε στο όρος Λύκαιον της Αρκαδίας. Μόλις όμως τον αντίκρισε η μητέρα του τον εγκατέλειψε τρομαγμένη από τη μορφή που είχε, με δύο κέρατα κατσικιού στο κεφάλι, μυτερά αυτιά, γενειοφόρος και τραγοπόδαρος. Ο Ερμής που αντιλήφθηκε τη σκηνή έσπευσε και προστάτευσε τον έκθετο Πάνα τον οποίο και μετέφερε στον Όλυμπο όπου και τον παρουσίασε στον Δία και στους άλλους θεούς, οι οποίοι και τον καλοδέχθηκαν. Στη συνέχεια επέστρεψε και ανατράφηκε από τις αρκαδικές Νύμφες, έγινε φίλος του Διονύσου και εμφανίσθηκε πλέον ως προστάτης των γεωργών και κτηνοτρόφων και των προϊόντων τους, φίλος του κρασιού και του γλεντιού. Ο Πάνας ήταν ο σύντροφος των Νυμφών και ακούραστος εραστής κάθε νέας ή νέου που πλησίαζε το χώρο του, δηλαδή την Φύση. Οι ερωτικές περιπέτειες που είχε με διάφορες Νύμφες είναι πολλές, σημαντικότερη των οποίων φέρεται εκείνη της αποπλάνησης της Σελήνης (ιδεατή ερμηνεία της Νέας Σελήνης). Χαρακτηριστικός επίσης, σχετικά με το πρόσωπό του, είναι και ο θρύλος ότι στη Μάχη του Μαραθώνα βοήθησε τους Έλληνες εναντίον των Περσών με δυνατές και τρομακτικές φωνές επαναλαμβάνοντας ρυθμικά το όνομά του "παν - παν - παν...." με συνέπεια οι Πέρσες, ακούγοντάς τον, καταλήφθηκαν από πανικό (λέξη που προέρχεται από το όνομα Παν) και υποχώρησαν. Πηγή: athenssculptures.com

*Ο Πάνος Αυγουστής είναι M.Sc βιβλιοθηκονόμος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

www.politikanet.gr